Sa mga araw na ito, madalas kang makarinig ng maraming fake news tungkol sa COVID-19, lalo na sa social media. Sa katunayan, napakalaganap ng fake news sa mga araw na ito na maaaring napakahirap na makilala ang pagitan ng mga sabi-sabi at katotohanan tungkol sa COVID-19.
Ang paniniwala sa maling impormasyon ay maaaring maging sanhi ng pagwawalang-bahala ng mga tao sa lehitimong payo na ibinigay ng mga eksperto. Maaaring maging sanhi din ito ng mas maraming tao na magkasakit.
Narito ang ilan sa mahahalagang sabi-sabi at katotohanan tungkol sa COVID-19 na kailangan mong malaman.
Mga Maling Paniniwala at Katotohanan Tungkol sa COVID-19
Maling paniniwala: Maaari kang gumawa ng self-check test para sa COVID-19
Ang isa sa mga pinakasikat na maling paniniwala at katotohanan tungkol sa COVID-19 ay tungkol sa isang post na kumakalat sa social media. Ito ay nagsasabing mayroong isang simpleng pagsusuri sa sarili. Maaari mo raw itong gawin upang masuri kung ikaw ay positibo para sa COVID-19. Sinasabi ng mga naitala na kung maaari mong pigilin ang iyong hininga sa loob ng 10 segundo nang walang pag-ubo, o anumang problema o kakulangan sa ginhawa, kung gayon hindi ka nahawaan.
Sa unang tingin, ito ay may katuturan. Ang COVID-19 ay nakaaapekto sa mga baga ng isang tao. Kaya kung mayroong anumang mga impeksyon, ligtas na ipagpalagay na ang paghinga at pag-ubo ay magdudulot ng ilang kakulangan sa ginhawa.
Katotohanan: Ang tanging paraan upang suriin kung may impeksyon ay ang kumuha ng pagsusuri sa COVID-19
Gayunpaman, ang katotohanan ay talagang walang pagsusuri sa sarili para sa COVID-19. Ang tanging paraan para kumpirmahin ang pagkakaroon ng impeksyon ay sumailalim sa isang pagsusuri sa COVID-19. Ito ay isasagawa sa isang ospital o isang na-verify na sentro ng pagsusuri.
Kung nakararanas ka ng anumang sintomas na tulad ng trangkaso, at maaaring na-expose ka sa isang taong may COVID-19, pinakamainam na pumunta sa ospital at magpasuri. Magandang ideya rin na mag-self-quarantine, kung pinaghihinalaan mo ang impeksyon.
Maling Paniniwala: Mapapagaling ng saging ang COVID-19
Ito talaga ang naging dahilan ng ilang mga tao na lumabas at bumili ng saging nang maramihan dito sa Pilipinas. Ayon sa kamakailang viral post, ang saging ay maaaring makatulong sa pagpapagaling o pagpigil sa mga tao na mahawaan ng COVID-19.
Kahit na ang mga saging ay nag-aalok ng maraming benepisyo sa kalusugan, tulad ng pagpapalakas ng immune system, walang pag-aaral na nakumpirma na potensyal itong lunas para sa COVID-19.
Katotohanan: Sa kasalukuyan ay walang lunas para sa COVID-19
Ang pinakamainam na paraan upang maiwasan ang impeksyon ay manatili sa bahay at magsagawa ng social distancing hangga’t maaari. Makatutulong ang paghuhugas ng iyong mga kamay at pagpapanatiling ligtas sa iyong tahanan. Ito ay sa pamamagitan ng pagdi-disenfect sa anumang kontaminadong bagay.
Ang pagkain ng mga prutas tulad ng saging at dalandan, ay makatutulong na palakasin ang iyong immune system. Gayunpaman, siguraduhing hugasan nang mabuti ang mga prutas na ito bago kainin, upang matiyak na malinis ang mga ito.
Ito ay isang halimbawa kung bakit ang pag-alam sa mga maling paniniwala at katotohanan tungkol sa COVID-19 ay makatutulong sa mga tao na maiwasan ang pagkalat ng maling impormasyon, lalo na sa social media.
Maling Paniniwala: Nakatutulong ang bawang na maiwasan ang COVID-19
Ang isang ito ay halos pareho sa maling paniniwala ng saging. Ang isang kamakailang viral post ay nagsabi na ang bawang ay maraming antioxidant. Mayroon din itong mga antimicrobial na katangian. Kaya ang pagkain ng hilaw na bawang ay maaaring makatulong na maiwasan ang COVID-19 dahil ito ay karaniwang pumapatay sa virus.
Katotohanan: Ang bawang ay mabuti para sa iyo, ngunit hindi ito ang lunas
Tulad ng saging, ang bawang ay talagang mabuti para sa iyo. Napag-alaman na ang bawang ay nakapagpapababa ng presyon ng dugo, kolesterol, at ito rin ay isang antioxidant at nakatutulong na palakasin ang iyong immune system.
Ngunit hindi ito lunas, at hindi ka rin nito mapipigilan na mahawahan ng COVID-19. Mahalaga pa rin na sundin ang mga rekomendasyon ng social distancing at paghuhugas ng kamay upang maiwasan ang pagkakasakit.
Maling paniniwala: Ang mga sintomas ng Coronavirus ay hindi kasama ang isang runny nose
Ayon sa isa pang post sa Facebook, ang mga sintomas ng COVID-19 ay hindi kasama ang isang runny nose. Gayunpaman, hindi ito palaging totoo. Ito ay isang kaso kung saan ang mga maling paniniwala at katotohanan tungkol sa COVID-19 ay maaaring lumabo at magdulot ng kalituhan sa mga tao.
Kung mayroon kang sipon, o trangkaso, maaari ka pa ring makakuha ng coronavirus. Nangangahulugan ito na hindi ka dapat tumuon sa isang sintomas, ngunit tingnan din ang iba pang mga sintomas ng virus.
Katotohanan: Maaaring iba-iba ang mga sintomas, at ang pinakamainam na paraan upang kumpirmahin ang isang impeksiyon ay sa pamamagitan ng pagsusuri
Ang pinakamagandang gawin kung magkasakit ka at hindi sigurado kung ito ay COVID-19 o hindi ay ang ihiwalay ang iyong sarili. Kung maaari kang magpasuri, mas magandang ideya iyon dahil makatutulong ito sa pagkumpirma kung nahawaan ka.
Maling paniniwala: Kapag naospital ang isang pasyente na may coronavirus, ang kanilang mga baga ay nasira habang buhay
Ang isa pang post sa Facebook ay nagsasabi na sa oras na ang isang pasyente ay naospital para sa COVID-19, ang kanilang mga baga ay napinsala na ng virus bilang resulta ng fibrosis.
Ito ay isa pang pagkakataon kung saan nalilito ang mga mito at katotohanan tungkol sa COVID-19.
Katotohanan: Hindi lahat ng pasyente ay nakararanas ng sintomas na ito
Totoong totoo na ang fibrosis ay nararanasan ng mga taong dumaranas ng mga kritikal na sintomas ng COVID-19.
Gayunpaman, higit sa 80% ng mga pasyente ang aktwal na nakararanas lamang ng mga banayad na sintomas. Nangangahulugan ito na kahit na nahawahan sila, hindi nila kailangang makaranas ng fibrosis o anumang uri ng hindi maibabalik na pinsala sa baga.
Ang mga maling paniniwala na tulad nito ay naghahasik ng takot at pagkabalisa. At hindi talaga nakatutulong sa pag-iwas at pagkontrol sa virus.
Maling paniniwala: Maaari kang gumawa ng homemade hand sanitizer na kasing ganda ng mga binili sa tindahan
Dahil ang DIY (do-it-yourself) na kilusan ay nakakukuha ng traksyon online, hindi nakagugulat na makita ang mga tao na nagbabahagi ng mga recipe kung paano gumawa ng homemade na hand sanitizer, lalo na pagkatapos ng maraming tindahan na naubusan ng stock.
Gayunpaman, ang ilan sa mga recipe na ito ay naglalaman ng mga disinfectant na maaaring makasama sa balat ng isang tao. Sa halip na tulungan kang linisin ang iyong mga kamay, ang ilan sa mga recipe na ito ay maaaring makagawa ng higit pang pinsala sa mahabang panahon.
Katotohanan: Hindi ka makagagawa ng sapat na matapang na hand sanitizer sa bahay
Maliban kung ikaw ay isang lisensyadong chemist na may mga tamang tool at kagamitan, magiging mahirap na gumawa ng sarili mong sanitizer. Lalo na kung ito ay mula sa isang recipe na makikita sa internet.
Tamang-tama pa rin ang binili sa tindahan na alcohol at hand sanitizer pagdating sa pagpatay sa mga mikrobyo. Ang anumang gawang bahay na bersyon ay malamang na hindi magiging kasing epektibo.
Kung wala kang anumang alcohol o hand sanitizer, kung gayon ang paghuhugas ng iyong mga kamay nang hindi bababa sa 20 segundo ay sapat na upang mapatay ang virus. Isa itong mabisa, simple, at murang solusyon na makakatulong na maiwasan ang pagkalat ng virus.
Maling paniniwala: Maaaring patayin ng init ang virus, kaya mabisa ang pagligo at pag-inom ng mainit na tubig
Ang maling paniniwala na ito ay isa pang halimbawa kung paano nagkakahalo ang mga pekeng impormasyon at katotohanan tungkol sa COVID-19.
Sa isang banda, ito ay may katuturan. Pagkatapos ng lahat, ang ilang mga virus tulad ng bulutong-tubig, at herpes ay maaaring patayin sa pamamagitan ng exposure sa napakataas na temperatura.
Gayunpaman, ang karamihan sa mga tao ay mag-iisip na ang pagbabago sa klima ay sapat na upang patayin ang COVID-19. Hindi sapat ang init ng panahon para mapatay nito ang virus.
Hindi rin natin alam kung paano kumikilos ang COVID-19 depende sa pagbabago ng temperatura at halumigmig (humidity), kaya hindi init ang solusyon.
Katotohanan: Walang magagawa ang init sa virus kapag nahawa ka
Kapag ang isang tao ay nahawaan ng COVID-19, ang pag-inom ng mainit na tubig, pagligo ng maiinit, o kahit exposure sa araw ay hindi papatayin ang virus dahil ito ay nasa loob na ng katawan. Ang exposure ng iyong sarili sa init ay hindi magtataas ng temperatura ng iyong katawan upang patayin ang virus.
Gayunpaman, natuklasan ng ilang pag-aaral na ang init ay maaaring mag-disinfect sa lahat ng uri ng mask. At maaaring pumatay sa posibleng mga particle ng COVID-19 na virus. Wala ring nagawa ang init para mabawasan ang bisa ng mga mask. Nangangahulugan ito na ang mga ito ay akma para sa muling paggamit.
Sa ngayon, wala pa ring lunas para sa COVID-19, kaya mahalaga pa rin na gawin ang mga kinakailangang hakbang upang maiwasang mahawa.
Maling paniniwala: Maaari mong i-disinfect ang mga mask sa mukha gamit ang gasolina o diesel.
Sinabi kamakailan ng gobyerno na ang pagsusuot ng face mask ay isang mahalagang hakbang pagdating sa pagkontrol sa pagkalat ng COVID-19. Ipinagpatuloy niya sa pagsasabi na ang mga tao ay maaaring mag-disinfect ng kanilang mga mask. Ito ay sa pamamagitan ng paggamit ng lysol o alkohol. Ngunit para sa mga hindi kaya, dapat silang gumamit ng gasolina o diesel sa halip.
Katotohanan: Dapat gumamit ng mga wastong disinfectant, at hindi maaaring i-disinfect ang mga disposable mask
Bagama’t totoo na ang mga mask sa mukha ay maaaring ma-disinfect, ang paggamit ng mga nakapipinsalang sangkap tulad ng gasolina o diesel ay dapat na iwasan.
Ang mga mask sa mukha ay maaaring linisin. Ito ay sa pamamagitan ng paghuhugas sa maligamgam na tubig tulad ng karaniwang paglalaba. Ang susi ay hugasan ang mga ito nang lubusan. Gumamit ng maligamgam na tubig upang makatulong na patayin ang anumang mga particle ng virus. Pagkatapos, maaari itong patuyuin.
Bukod pa rito, ang mga reusable na face mask lamang ang maaaring linisin at i-disinfect. Ang mga gumagamit ng mga disposable face mask ay dapat itapon ang kanilang mga mask matapos gamitin.
Maling paniniwala: Maaaring patayin ng malamig na panahon ang COVID-19 virus
Tulad ng sabi-sabi tungkol sa init na pagpatay sa virus, ang isang ito ay hindi rin totoo. Kasalukuyang walang ebidensya na nagpapakita na ang panahon ay may anumang makabuluhang epekto sa kung gaano kabilis kumalat ang virus.
Katotohanan: Tulad ng init, ang lamig ay hindi makaaapekto sa pagkalat ng virus
Ang tanging paraan upang patayin ang virus ay ang paggamit ng mga disinfectant o sa pamamagitan ng paghuhugas ng kamay. Ngunit sa sandaling ang isang tao ay nahawahan nakasalalay ito sa immune system ng katawan upang makatulong na labanan.
Maling paniniwala: Ang virus ay ginawa sa isang laboratoryo
Ang isang teorya ng pagsasabwatan ay nagsasagawa ng mga pag-ikot online. Ito ay nagsasabi na ang sakit ay malamang na ginawa sa isang laboratoryo. At may layon na sandata ng biyolohikal na pakikidigma at hindi sinasadya (o marahil, sinasadya) na inilabas upang mahawahan ang mga tao. At ito ay naging sanhi ng pagsiklab na nangyari sa unang pinaglaganapan nito
Katotohanan: Walang nakitang ebidensya ang mga siyentipiko na ang COVID-19 ay gawa ng tao.
Kasalukuyang walang katibayan na nagpapakita na ito ay isang lab-grown na virus. Lahat ng impormasyon na mayroon kami tungkol sa COVID-19 ay tumutukoy na ito ay isang natural na nagaganap na virus.
Sana, nabigyan natin ng kaunting liwanag ang ilan sa mga maling paniniwala at katotohanan tungkol sa COVID-19. Ang pinakamagandang bagay na magagawa natin ngayon upang maiwasan ang pagkalat ng virus ay ang pagsasagawa ng social distancing. Maging ang paghuhugas ng kamay hangga’t maaari ay gawin din upang mapigilan ang pagkalat ng virus.
