Tag-ulan nanaman! Karaniwan na sa ating mga Pilipino na nakararanas ng sipon sa panahong ito. Bagama’t hindi naman lubhang mapanganib ang pagkakaroon ng sipon, mahalaga pa ring alamin kung anu-ano ang mabisang gamot sa sipon.
Ngunit bago natin talakayin yan, atin munang pag-usapan kung ano nga ba ang sipon, paano ito kumakalat, at kung anu-ano ang mga sintomas nito.
Pangkalahatang Impormasyon tungkol sa Sipon
Sinisipon ka ba ngayon? ‘Wag mag-alala, hindi ka nag-iisa! Halos lahat tayo nagkakaroon ng sipon ilang beses sa isang taon. Isipin mo, ang average na adult ay nagkakaroon ng sipon 2-3 beses sa isang taon, habang ang mga bata ay puwedeng magkaroon ng hanggang 8-10 beses! Kahit na pamilyar na tayo sa pakiramdam na ito, marami pa rin ang hindi alam tungkol sa simpleng sakit na ito.
Ano ang Sipon?
Ang sipon – o common cold sa Ingles – ay hindi dahil sa lamig ng panahon gaya ng akala ng marami! Ito ay dulot ng iba’t ibang uri ng virus, pero kadalasan ay rhinovirus, na nakakaapekto sa ating ilong at lalamunan. Napakadaling kumalat ng mga virus na ito, lalo na sa mga lugar na maraming tao.
Kapag pumasok ang virus sa iyong katawan, nagsisimula ang inflammatory response. Yung pakiramdam na parang “may bara” sa ilong mo? Yan ay dahil sa pamamaga ng mga tissue sa iyong nasal passages. Ang katawan mo naman ay nagre-react sa pamamagitan ng pagdami ng mucus production para tangkalin ang virus – kaya ayun, sinisipon ka!
Di tulad ng flu o trangkaso, ang sipon ay may banayad na sintomas lang na kadalasang nawawala sa loob ng 7-10 araw. Pero nakakabwisit pa rin, di ba? Lalo na kung may importanteng gagawin ka o may pupuntahan ka sana.
Mga Sanhi at Pagkalat ng Sipon
Nakakatawa man, pero yung gesture na pagpunas ng kamay sa ilong o mata ay isa sa mga dahilan kung bakit mabilis kumalat ang sipon. Ang mga virus ay karaniwang naglalakbay gamit ang:
- Droplets sa hangin kapag umubo o bumahing ang taong may sipon
- Direktang contact, tulad ng pakikipag-kamay
- Indirekta, gaya ng paghawak sa mga bagay na may virus tapos hinahawakan ang sariling mukha
Alam mo ba na ang mga virus na nagdudulot ng sipon ay kayang mabuhay sa mga surface tulad ng doorknobs, cellphones, at keyboards nang hanggang 24 na oras? Kaya naman, kung may isa sa opisina o sa bahay na may sipon, mabilis itong kumakalat.
Bukod sa mga virus, may mga risk factor din na nagpapataas ng posibilidad mong magkaroon ng sipon. Kasama dito ang stress, kulang sa tulog, at mababa ang immune system. Kaya nga, kapag pagod ka na at kulang sa tulog, parang mas madaling dapuan ng sipon, di ba?
Mga Sintomas ng Sipon
Karaniwang Sintomas
Alam mo na yan – yung pakiramdam na parang may buhangin sa lalamunan mo sa umaga, tapos bigla kang babahing, at ayun, alam mo na! Pero ano ba talaga ang mga dapat mong bantayan?
Karaniwang nagsisimula ang sipon sa pangangati o pananakit ng lalamunan, na sinusundan ng sipon, pagbahin, at pag-ubo. Kadalasang sinusundan ito ng mga sumusunod:
- Baradong ilong o sipon na may makapal na discharge
- Mahinang lagnat (lalo na sa mga bata)
- Pananakit ng ulo at panghihina
- Pagkawala ng panlasa dahil sa sipon
- Pamamaga ng lymph nodes sa leeg
Kadalasan, tumatagal ang mga sintomas na ito ng 7-10 araw, pero yung ubo ay maaaring tumagal pa ng 2 linggo. May mga pagkakataon din na mas matagal bago gumaling ang mga bata at matatanda kumpara sa mga nasa prime age.
Kapapansin-pansin din na umaabot sa pinakamalalang punto ang mga sintomas mo sa ikatlo o ikaapat na araw, bago unti-unting bumuti. Kaya kung napapansin mong hindi bumubuti ang pakiramdam mo pagkatapos ng 4-5 araw, baka may ibang problema na.
Paano Mo Malalaman kung Sipon o Ibang Sakit
Nakaka-anxious din kapag may nararamdaman ka lalo na sa panahon ngayon, di ba? “Sipon lang ba ‘to o baka COVID na?” Ito ang mga pagkakaiba ng sipon at ibang sakit na dapat mong malaman:
Sipon vs. Flu (Trangkaso)
Sipon: gradual ang simula, banayad na sintomas, bihirang may mataas na lagnat
Flu: biglaan ang simula, matinding pananakit ng katawan, mataas na lagnat
Sipon vs. Allergy
Sipon: may takdang timeline (7-10 araw), may yellowish na discharge
Allergy: nagtatagal habang nandoon ang allergen, malinaw na discharge, kadalasang may kasamang pangangati ng mata
Sipon vs. COVID-19
Sipon: bihirang may lagnat, minsan lang may pananakit ng katawan
COVID-19: madalas may lagnat, matinding pananakit ng katawan, pagkawala ng pang-amoy at panlasa, at posibleng kahirapan sa paghinga
Kung hindi ka sigurado, mas mabuting magpakonsulta sa doktor para sa tamang diagnosis at paggamot.
Lunas at Mabisang Gamot Para sa Sipon
Mga Over-the-Counter na Mabisang Gamot sa Sipon
Kung naghahanap ka ng mabilis na ginhawa, maraming available na gamot sa botika na pwede mong bilhin kahit walang reseta. Pero tandaan na walang gamot na nagpapagaling agad ng sipon – ang mga ito ay para lang sa pagbawas ng mga sintomas.
Narito ang mga karaniwang ginagamit:
- Decongestants para sa sipon gaya ng pseudoephedrine (Nasatapp): tumutulong na bawasan ang pamamaga sa nasal passages, nagbibigay ng ginhawa sa baradong ilong. Gayunpaman, may side effects itong tulad ng pagkawala ng tulog at pagtaas ng blood pressure, kaya mag-ingat kung may hypertension ka.
- Antihistamines: kahit na mas epektibo para sa allergies, nakakatulong din sa pagbawas ng sipon at pagbahing. Halimbawa ng mga ito ay cetirizine (Zyrtec) at loratadine.
- Cough suppressants gaya ng dextromethorphan (Dynatussin): pinapababa ang ubo kahit hindi nito tinatanggal ang sanhi.
- Paracetamol para sa sipon (Tempra): nagbibigay ng ginhawa mula sa sakit ng ulo, pangangati ng lalamunan, at pananakit ng katawan.
- Combination medicines gaya ng Bioflu: naglalaman ng paracetamol at antihistamine sa iisang tableta.
Dapat tandaan na ang mga mabisang gamot sa sipon na over-the counter ay may mga side effect at kontraindikasyon. Halimbawa, maraming cough at cold medicine ay hindi inirerekomenda para sa mga batang wala pang 6 na taon. Laging basahin ang mga label at sumangguni sa pharmacist o doktor bago uminom ng kahit anong gamot.
Mga Natural na Lunas
Ayaw mo bang uminom ng gamot? O gusto mo lang ng dagdag na lunas sa mga iniinom mo? Subukan mo ang mga sumusunod na Natural na lunas sa sipon:
- Uminom ng maraming likido para sa sipon – Gaya ng sabaw, tsaa ng luya, at mainit na tubig na may kalamansi at pulot. Nakakatulong ito para bawasan ang congestion at pananakit ng lalamunan.
- Pag-gargle ng maligamgam na tubig na may asin – Isang lumang recipe ng mga lola natin, pero epektibo pa rin! Nakakatulong ito para bawasan ang pamamaga ng lalamunan at alisin ang mucus.
- Steam inhalation sa sipon – Subukan mong magpasinga gamit ang mainit na tubig. Lagyan mo ng ilang patak ng eucalyptus oil para mas mabisa. Nakakatulong ito para lumuwag ang baradong ilong.
- Sapat na pagpapahinga – Hindi lang dahil sa pagiging tamad, pero talagang kailangan ng katawan mo ang pahinga para labanan ang impeksyon.
- Pagbubutsi ng kalamansi o Vitamin C – Ang kalamansi ay mataas sa Vitamin C na tumutulong sa pagpapalakas ng immune system. Hindi nito ginagamot ang sipon, pero nakakatulong sa mas mabilis na paggaling.
Hindi pa sapat ang scientific evidence para sa ilan sa mga natural na lunas na ito, pero maraming taong nagsasabing epektibo ang mga ito. Sa huli, ang kumbinasyon ng pahinga, likido, at pagkain ng masustansiyang pagkain ang makakatulong sa iyong katawan na gumaling nang mas mabilis.
Mga Hakbang upang Maiwasan ang Sipon
Mabuting Hygiene
Alam mo ba na pwede mong iwasan ang sipon sa pamamagitan lang ng regular na paghuhugas ng kamay para iwasan ang sipon? Oo, ganun ka-simple! Ang paghuhugas ng kamay gamit ang sabon at tubig nang hindi bababa sa 20 segundo ay nakakapatay sa mga virus na puwedeng magdulot ng sipon.
Bukod sa paghuhugas ng kamay, narito pa ang iba pang mga hakbang para mapanatili ang magandang kalinisan:
- Takpan ang bibig at ilong gamit ang tissue o sa loob ng siko mo kapag umuubo o bumabahing
- Itapon agad ang mga ginamit na tissue
- Iwasang hawakan ang mukha, lalo na ang mata, ilong, at bibig
- Regular na linisin at i-disinfect ang mga surfaces at bagay na madalas hawakan
Kung ikaw naman ay may sipon na, magsuot ka ng face mask para hindi mo mahawa ang iba. Hindi ito pagiging OA – ito ay pagiging responsable!
