Mga Uri at Phases ng Dengue
Ang dengue ay isang impeksyon sa virus na dulot ng mga lamok na carrier. Bago natin talakayin ang mga sintomas ng dengue sa bata, tingnan muna natin ang mga klasipikasyon at yugto ng kondisyong ito.
Ayon sa Department of Health, ang dengue fever ay may tatlong klasipikasyon:
- Dengue na walang warning signs
- Dengue na may warming signs
- Severe dengue
May tatlong phase ang dengue fever sa mga bata at matatanda:
Febrile Phase
Stage 1: Febrile Phase ay tumatakbo kahit saan sa pagitan ng 2 hanggang 7 araw.
Critical Phase
Stage 2: Ang Critical Phase ay tumatagal ng 1 hanggang 2 araw, at may panganib ng pagdurugo o plasma leakage at nangangailangan ito ng malapit na pagsubaybay.
Convalescence Phase
Stage 3: Ang Convalescence Phase ay tumatagal ng hanggang 3 hanggang 5 araw.
Bago maging masyadong seryoso ang mga bagay, naroroon ang mga senyales ng babala kahit na may mga asymptomatic na kaso ng dengue.
Ang lahat ng uri ng dengue ay maaaring mangailangan ng pagpapaospital at malapit na pagsubaybay. Ngunit ang malalang dengue ay ang mas nakamamatay o malalang kaso ng dengue. Kailangan nila ang pinaka kritikal na pangangalaga at atensyon mula sa doktor at mga nurse.
Ang mga sintomas ng dengue sa bata ay maaari ding maging mas mapanganib dahil ang kanilang mga katawan ay mas mahina kaysa sa mga nasa hustong gulang.
Ang mga sanggol sa pediatric group ay may pinakamataas na panganib sa lahat. Sa anumang kaso, ang maagang pagtuklas ay susi sa isang mas matagumpay at hindi gaanong masakit na paggamot o therapy sa dengue.
Mga Sanhi at Risk Factors
Ayon sa Pediatric Infectious Disease ng Elsevier, ang isang kagat ng lamok mula sa isang uri na dumarami sa stagnant water (species Aedes aegypti at Aedes albopictus) ay maaaring magdulot ng malubhang problema sa katawan, lalo na sa mga aktibong bata.
Sa buong mundo, 75% ng mga kaso ng dengue bawat taon ay nagmumula sa rehiyon ng Asia Pacific ayon sa Philippine General Hospital. Ang viral disease na ito ay umuunlad sa mga tropikal at subtropikal na lugar.
Noong 1970, mayroon lamang siyam na bansa ang nag-ulat ng mga kaso ng dengue fever. Ngayon, mayroong higit sa 100 mga bansa ang nahawaan ng sakit. Sa buong mundo, mayroong humigit-kumulang 50 hanggang 100 milyong kaso ng dengue na naiiulat taun-taon. Laganap na ang dengue kaya iminungkahi ng Indonesia na italaga ang Hunyo 15 bilang Araw ng Dengue para sa lahat ng bansang ASEAN. Ang Indonesia ang may pinakamataas na insidente ng dengue fever sa Southeast Asia.
Narito ang ilang fact tungkol sa insidente ng dengue:
- Sa buong mundo, 75% kaso ng dengue bawat taon ay nagmumula sa rehiyon ng Asia Pacific ayon sa Philippine General Hospital. Ang viral disease na ito ay dumadami sa mga tropikal at subtropikal na lugar.
- Noong 1970, mayroon lamang siyam na bansa ang nag-ulat ng mga kaso ng dengue fever. Ngayon, mayroong higit sa 100 mga bansa ang nahawaan ng sakit.
- Sa buong mundo, mayroong humigit-kumulang 50 hanggang 100 milyong kaso ng dengue na naiulat taun-taon.
- Laganap na ang dengue kaya iminungkahi ng Indonesia na italaga ang Hunyo 15 bilang Araw ng Dengue para sa lahat ng bansang ASEAN. Dahil dito, ang Indonesia ang may pinakamataas na insidente ng dengue fever sa Southeast Asia.
Mga Palatandaan at Sintomas
Tulad ng anumang childhood illness, ang kamalayan at maagang interbensyon ay susi. Ang mga sintomas ng dengue sa bata ay ang mga sumusunod.
- Lagnat. Posible rin ang dengue na walang lagnat, ngunit ang lagnat ay isa sa mga palatandaan ng sakit. Kung ang isang bata ay nakakaranas ng walang tigil o pasulput-sulpot na lagnat sa loob ng 2 hanggang 3 araw, maaari itong magpahiwatig ng impeksyon. Kumonsulta sa iyong pediatrician.
- Matinding Sakit ng Ulo. Kung ang iyong anak ay nagreklamo ng matinding sakit ng ulo, ito ay isa pang palatandaan na sintomas na maaari mong sabihin sa pediatrician.
- Pananakit ng buto o arthralgia
- Pananakit ng kalamnan o myalgia
- Ang pamumula at ilang pananakit sa likod ng mata (kilala rin bilang Retro-Orbital Pain). Sakit sa likod ng mga mata, kung minsan ay sinamahan ng pamumula.
- Rashes. Ang mga pantal ay karaniwang hindi agad lumalabas sa ilang mga bata. Ngunit ang ilang mga bata ay mayroon na nito kasing aga pa ng Febrile Phase. Maaari rin silang lumitaw sa panahon ng convalescence phase.
- Ang pagduduwal o pagsusuka ay nangyayari paminsan-minsan sa ilang mga kaso, ngunit hindi ito itinuturing na isang classic symptom. Ang mahinang gana sa pagkain at pangkalahatang karamdaman ay maaari ding maobserbahan sa karamihan ng mga kaso ng dengue fever sa mga bata.
Bukod sa pag-alam sa mga sintomas ng dengue sa bata, mahalagang malaman din ang mga babala ng dengue.
Ang mga warning signs ng dengue ay dapat na mamonitor dahil maaari itong humantong sa mas malubhang komplikasyon.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Ang mga babala ng dengue ay:
- pananakit ng tiyan o panlalambot
- patuloy na pagsusuka mga klinikal na senyales ng akumulasyon ng likido (ascites)
- lethargy o hindi mapakali
- paglaki ng atay
- pagtaas ng hematocrit at/o pagbaba ng bilang ng platelet
- Pagdurugo ng gilagid o pagdurugo saanman sa katawan. Anumang anyo ng pagdurugo o isang positibong tourniquet test ay isa ring babala ng dengue fever sa mga bata. Kabilang dito ang pagdurugo ng mucosal, tulad ng pagdurugo ng gilagid, pagdurugo ng ilong, hematuria, melena.
Diagnosis at treatment
Kapag nagmamasid sa mga sintomas ng dengue sa bata, ang mga pagsusuri sa laboratoryo ay higit pang makakatulong sa pagkumpirma ng diagnosis. Ito ang ilan sa mga pinakakaraniwang pagsusuri, na maaari ding ireseta para sa mga nasa hustong gulang.
Mga Diagnostic Test para sa Dengue
- NS1/Ag test. Nagbibigay ang pagsusulit na ito ng mas mabilis na mga resulta, ngunit hindi gaanong maaasahan dahil sa false negative results. Maaaring kumpirmahin ng pagsusuring ito ang Dengue, ngunit kadalasang ginagawa sa ika-2-7 araw sa simula ng lagnat.
- IgG/IgM test. Ito ay maaaring gawin limang araw pagkatapos ng simula ng lagnat.
- CBC. Ang complete blood count ay karaniwang ginagawa bilang bahagi ng nakagawiang pamamaraan sa panahon ng close monitoring. Sinusuri nito ang mga antas ng white blood cell levels and platelets.
- Hematocrit test. Ang isang pagsusuri sa konsentrasyon ng hematocrit ay ginagawa din upang sukatin ang proporsyon ng red blood cells na nasa dugo. Sinusukat ng ating hematocrit concentration levels ang ratio ng dami ng red cells kumpara sa dami ng buong dugo sa ating mga katawan.
Mahigpit ding sinusubaybayan ang bilang ng platelet ng katawan, dahil ang isa sa mga sintomas ng dengue sa bata (at matatanda) ay kinabibilangan ng pagbabawas ng mga dami ng platelet. Maaaring kailanganin din nila paminsan-minsan ang pagsasalin ng plasma ng dugo sa panahon ng paggamot.
Ang bilang ng platelet na mas mababa sa 100,000/mm2³ ay karaniwang itinuturing bilang isang nangungunang pamantayan para sa hospital admission.
Paano ginagamot ang dengue?
Karaniwan, ang mga sintomas ng dengue sa bata ay tatakbo sa kanilang kurso, at ang paggamot ay karaniwang supportive ang uri. Ito ay depende sa kung anong phase ng dengue fever ang pasyente.
Sa puntong ito, ang patuloy na hydration sa pamamagitan ng regular na pag-inom ng mga likido at pag-iwas sa pag-inom ng mga steroid o NSAID na gamot ay makakatulong.
Bilang bahagi ng paggagamot, maaari ding gumamit ang medical team ng IV drip na naglalaman ng saline solution. Ito ay para matulungan ang pasyente na mas mabilis na makabawi, tulad ng karamihan sa mga kaso ng pagpasok sa ospital.
Panatilihin ang pagsubaybay sa dengue fever, lalo na kung ang lagnat ay nawala (kritikal na yugto). Kung walang mga senyales ng babala at komplikasyon sa pasyente, ang paggaling ay kailangan lamang ng pahinga at hydration.
Ang paggaling ng dengue fever ay kusang-loob, lalo na sa mga bata, kapag ang lagnat ay lumipas na o natapos na ang kurso nito sa katawan.
Ang mabuting nutrisyon, pagbabawas ng lagnat, at pang-araw-araw na kumpletong bilang ng dugo ay karaniwang mga pamamaraan na ginagawa bilang bahagi ng pagsubaybay.
Gayunpaman, sa mas malalang kaso, ang pag-stabilize ng pasyente mula sa pagkabigla ay mahalaga pati na rin ang pagbabantay sa pagtagas ng plasma at paglaki ng atay.
Maaaring kailanganin nito ang higit na medikal na atensyon kaysa sa karaniwang strain ng dengue fever sa mga bata.
Prevention
Walang tiyak na diet na kailangan para sa dengue. Ang mga pasyente na kaya ang oral intake ay dapat hikayatin na uminom ng rehydrating solution/tubig upang maiwasan ang dehydration. Maaaring kailangan din ng bed rest.
Ang pagbabago ng pamumuhay/ pag-iwas sa dengue ay ang pag-iwas sa pagkagat ng lamok.
- Maglagay ng mosquito repellant
- Magsuot ng pamproteksiyon na damit
- Manatili sa mga lugar na na-screen o air condition.
- Tanggalin ang akumulasyon ng stagnant na tubig sa paligid ng mga bahay.
Ang ilang anecdotal na ebidensya ay nagpapahiwatig na ang capsules or infusions of the Euphorbia hirta plant, na lokal na kilala bilang tawa-tawa, ay nakakatulong sa pagbawi ng bilang ng platelet ng isang pasyenteng dengue. Kailangan ang karagdagang pag-aaral tungkol dito. Gayundin, ang pagsasanay ng pagkonsumo ng halaman bilang isang paggamot ay hindi garantisadong magkakaroon ng anumang mga benepisyo kahit ano pa man.
Sa karamihan ng mga kaso, ang ang isang bata na may mga sintomas ng dengue ay dapat na panatilihing komportable. Hayaang gumaling mula sa sakit sa tamang panahon.
