Ano ang Dapat Gawin sa Makating Lalamunan?

Ang makating lalamunan o “sore throat” ay isang karaniwang karamdaman na nararanasan natin lahat sa iba’t ibang punto ng ating buhay. Sa totoo lang, ito ay isa sa mga pinaka-karaniwang dahilan kung bakit nagpapatingin ang mga Pilipino sa kanilang mga doktor [1]. May iba’t ibang sintomas ito – mula sa simpleng pangangati hanggang sa matinding pananakit na hirap ka nang lumunok.

Ang makating lalamunan ay maaaring dahil sa maraming bagay. Kadalasan, ito’y dulot ng mga viral infection gaya ng sipon at trangkaso. Pero minsan din, maaaring bakterya, allergy, o sobrang pagod ng lalamunan ang maging sanhi [2].

Napansin mo ba na kapag ganitong tag-ulan o pabago-bagong panahon, mas marami tayong kaso ng makating lalamunan? Lalo na sa mga batang estudyante at mga nagta-trabaho sa mga lugar na maraming tao, mabilis kumalat ang mga mikrobyo na nagdudulot nito [3].

Hindi lang siya nakaka-istorbo sa pang-araw-araw na gawain, kundi nakakabawas din ng gana kumain at nakakaapekto sa kalidad ng tulog. At sa panahon ngayon na sensitibo tayo sa mga respiratory symptoms dahil sa COVID-19, mas lalong nakakaalarma kapag nagkakaroon tayo ng ganitong sintomas.

Pero huwag mag-alala! Sa artikulong ito, ipapaliwanag natin nang maayos ang lahat ng kailangan mong malaman tungkol sa makating lalamunan – mula sa mga sanhi, hanggang sa mga epektibong home remedies at gamot sa makating lalamunan na maaari mong subukan.

Ano ang Makating Lalamunan?

Ang makating lalamunan o “pharyngitis” sa medical term ay tumutukoy sa pamamaga o iritasyon ng pharynx, ang daanan sa pagitan ng bibig/ilong at lalamunan [2]. Ramdam mo ba yung pakiramdam na parang may kakaiba, may gasgas, o tuyong sensasyon sa iyong lalamunan?

Kadalasan, kasama sa mga sintomas ang:

• Pananakit o pangangati kapag lumulunok
• Pagkakaroon ng namumulang lalamunan
• Pamamaga ng tonsil
• Pagkakaralan ng boses
• Ubo at sipon
• Minsan, lagnat at pananakit ng katawan

Alam mo ba na 15-30% ng mga konsultasyon sa primary care sa Pilipinas ay may kaugnayan sa mga respiratory symptoms katulad ng makating lalamunan? [3] Kaya kung nakakaranas ka nito, siguradong hindi ka nag-iisa!

Ang makating lalamunan ay maaaring maging bahagi ng ibang kondisyon tulad ng tonsillitis, laryngitis, o palatandaan ng iba pang karamdaman. Kaya mahalaga na maayos na ma-identify kung ano talaga ang sanhi para mabigyan ng tamang lunas [4].

Mga Sanhi ng Makating Lalamunan

Hindi lang iisang dahilan kung bakit sumasakit ang ating lalamunan. Kaya minsan, mahirap din malaman kung ano talaga ang ugat ng problema. Ano-ano nga ba ang mga karaniwang dahilan nito?

Allergy

Alam mo ba na ang mga allergy ay isa sa mga pangunahing sanhi ng paulit-ulit na makating lalamunan? Kapag exposed ka sa mga allergen gaya ng pollen, alikabok, amag, o balahibo ng hayop, nagre-release ang katawan mo ng histamine bilang immune response [5].

Kapag nangyayari ‘to, nagkakaroon ng post-nasal drip kung saan tumutulo sa likod ng lalamunan mo ang mga secretion mula sa ilong. Ito ang nagdudulot ng patuloy na pag-iirita sa lalamunan [5]. Karaniwang mapapansin mo ito kapag:

• Palagi kang gising sa umaga na may makating lalamunan
• Nagkakaroon ng allergic rhinitis (sipon dahil sa allergy)
• Pana-panahon ang paglabas ng sintomas (hal. kapag tag-ulan o tag-araw)

Ayon sa mga pag-aaral, 20-30% ng mga Pilipino ay may allergy rhinitis, na madalas nagdudulot ng makating lalamunan [6]. Kaya kung pabalik-balik ang makating lalamunan mo lalo na kapag maalikabok o may mga specific na trigger, maaaring allergy ang dahilan.

Impeksyon

Ang pinakakaraniwang dahilan ng makating lalamunan ay mga impeksyon, partikular na ang mga viral infections [7]. Isipin mo, halos 80-90% ng mga acute na kaso ng makating lalamunan ay dahil sa virus [3]. Ito ang mga viral infection na madalas nagdudulot nito:

• Common cold (rhinovirus)
• Trangkaso (influenza virus)
• Mononucleosis o “kissing disease”
• Adenovirus
• Coronavirus (kasama na ang COVID-19)

Ang bacterial infection naman tulad ng streptococcal pharyngitis o “strep throat” ay mas bihira pero mas matindi ang sintomas. Kadalasan, kapag bacterial ang impeksyon:

• Biglaang paglabas ng matinding sintomas
• Mataas na lagnat (38.3°C o mas mataas)
• May namamaga at namumulang tonsil, minsan may pus
• Walang ubo o sipon (hindi tulad sa viral infection)

Marami sa mga impeksyong ito ay nakakahawa kaya naipapasa sa pamamagitan ng droplets kapag bumabahing, umuubo, o nakikipag-usap ang may impeksyon [7].

Iritasyon mula sa mga Iba Pang Salik

Hindi lang sakit ang nagpapasore sa lalamunan natin. Minsan, ang mga pamumuhay o external factors ang dahilan ng paulit-ulit na pag-iirita [8]:

Masyado bang dry ang paligid mo? Ang mababang humidity o sobrang yero ng hangin ay nakakadry din ng mucous membranes sa lalamunan, na nagiging sanhi ng irritation.

Mahilig ka bang manigarilyo o nasa paligid ng mga naninigarilyo? Ayon sa isang pag-aaral, ang mga naninigarilyo ay 30% mas malamang na magkaroon ng makating lalamunan kaysa sa mga hindi naninigarilyo [8]. Ang second-hand smoke ay nakakaapekto rin!

Madalas ba magsalita o kumanta? Ang vocal strain dahil sa sobrang pagsasalita, pagsigaw, o pagkanta ay nagdudulot din ng iritasyon sa vocal cords at lalamunan.

May GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) ka ba? Kapag umakyat ang acid mula sa tiyan patungo sa esophagus at lalamunan, nagkakaroon ng acid reflux na nagiging sanhi ng chronic na pamamaga [9].

Nagta-trabaho ka ba sa lugar na maraming kemikal o polusyon? Ang exposure sa industrial chemicals, usok, at iba pang irritants ay maaaring makapinsala sa respiratory tract.

Pagsusuri at Diagnosis ng Makating Lalamunan

Paano nga ba natin malalaman kung ano talaga ang dahilan ng makating lalamunan? At kailan dapat magpatingin sa doktor?

Pangunahing Pagsusuri

Kapag nagpatingin ka sa doktor dahil sa makating lalamunan, kadalasan ang unang gagawin ay:

1. Pagtatanong – Itatanong ng doktor ang tungkol sa mga sintomas mo, kailan nagsimula, gaano katindi, at kung may ibang sintomas ka pa [10].
2. Physical Examination – Titingnan ng doktor ang iyong lalamunan, tonsil, at tainga gamit ang flashlight o otoscope. Titingnan din niya kung may pamamaga sa mga lymph nodes sa leeg mo [10].

Para sa mga karaniwang viral infection, madalas hindi na kailangan ng karagdagang pagsusuri. Pero kung pinaghihinalaan ng doktor na baka bacterial infection o may ibang kondisyon, maaaring magrekomenda siya ng mga karagdagang test [11].

Karagdagang Pagsusuri

Kung hindi agad malinaw ang sanhi o kung pinaghihinalaan na may mas malalang kondisyon, maaaring irekomenda ang mga sumusunod:

• Throat Culture o Rapid Strep Test – Para malaman kung may streptococcal bacteria na nagdudulot ng strep throat [12].
• Complete Blood Count (CBC) – Malalaman dito kung may infection at kung anong klaseng infection (bacterial o viral) [10].
• Allergy Testing – Kung pinaghihinalaang allergy ang dahilan ng paulit-ulit na makating lalamunan [6].

Ayon sa mga eksperto, mahalagang magpatingin sa doktor kung [11]:

• Mahigit 1 linggo na ang makating lalamunan mo
• May mataas na lagnat (38.3°C o mas mataas)
• Nahihirapan kang huminga o lumunok
• May lumalabas na dugo sa lalamunan o may pus
• May pamamaga na hindi nawawala

Mga Gamot Para sa Makating Lalamunan

Now, ang parte na hinihintay mo – paano nga ba malunasan ang makating lalamunan? Anong mga gamot ang epektibo?

Over-the-Counter na Gamot

Maraming OTC medications na available sa Pilipinas para sa makating lalamunan:

Pangkontra-Sakit: Ang paracetamol o ibuprofen ay makakatulong para maibsan ang sakit at lagnat [13]. Pero tandaan, dapat naayon sa tamang dosage base sa edad at timbang!

Lozenges o Pastilles: Ang lozenges na may antiseptiko para sa makating lalamunan ay nagbibigay ng pansamantalang ginhawa dahil sa mga ingredient tulad ng benzocaine o menthol na nagpapamanhid o nagbibigay ng cooling effect [12]. Favorite ng maraming Pinoy ang mga lozenges na may honey at lemon, na talagang nakakaginhawa ng pakiramdam.

Antihistamines: Kung allergy ang dahilan, ang mga gamot na tulad ng cetirizine, loratadine, o diphenhydramine ay makakatulong para mabawasan ang post-nasal drip at iritasyon [5]. Mabibili ang mga ito sa halos lahat ng botika sa bansa.

Throat Sprays: Maraming throat spray na may antiseptic properties at local anesthetic na nagbibigay ng agarang ginhawa [12].

Mga Reseta ng Gamot

Kung bacterial infection ang sanhi ng iyong makating lalamunan, maaaring kailanganin mo ng mga inireresetang gamot:

Antibiotics: Para sa strep throat o iba pang bacterial infection, maaaring magreseta ang doktor ng antibiotics tulad ng penicillin, amoxicillin, o erythromycin [14]. Mahalagang tapusin ang buong course ng antibiotic kahit gumaling ka na para maiwasan ang antibiotic resistance.

Corticosteroids: Sa ilang severe cases, lalo na kung may matinding pamamaga, maaaring magreseta ang doktor ng corticosteroids para mabawasan ang inflammation [14].

Tandaan: Hindi epektibo ang antibiotics laban sa viral infections, kaya kung virus ang sanhi ng iyong makating lalamunan, hindi ito ire-reseta ng doktor mo [7].