Panoorin ang episode 4 sa aming espesyal na seryeng #AskTheExpert para sa International Women’s Day 2022, na tumatalakay sa mga isyu sa kalusugan ng isip na patuloy na sumasalot sa mga kababaihan ngayon. Ang aming eksperto ay walang iba kundi ang psychiatrist na si Dr. Joan Mae Perez-Rifareal.
Kai Magsanoc: Hello po. Maligayang pagdating sa episode 4 ng aming espesyal na seryeng #AskTheExpert kasama si Doc Joan Rifareal para sa International Women’s Month bilang pagdiriwang ng International Women’s Day. Salamat Doc Joan sa pagsama sa seryeng ito. Sobrang exciting. Kung napalampas mo ang unang tatlong yugto, tingnan ang tab ng mga video ng aming page sa Facebook, lalo na ang episode 3 para sa mga nanay. Kung hindi ka isang ina at may kakilala ka, at gusto mong paalalahanan ang isang ina na alagaan ang kanyang sarili, ibahagi ang video na iyon. Kaya para sa partikular na episode na ito, pag-uusapan natin kung ano ang hitsura ng isang malusog na babae. Kasi Doc Joan, noong Enero, tinanong ako tungkol sa transformative coach na puwedeng kausapin, sinabi na — ‘di ba araw-araw, mayroon kaming to-do list, ngunit nakalilimutan namin ang to-be list. Ano ang gusto namin maramdaman? Ano ang pakiramdam na gusto namin makamit? At kahit na kapag nakikipag-usap ako sa aking team, kapag pinag-uusapan namin ang tungkol sa mga deadline, palagi kong sinasabi sa kanila — ano ang gusto mong maramdaman sa pagtatapos ng gawaing ito? Hindi ba ang pakiramdam na tapos na.. Tapos na ang lahat, nagawa ko. Kaya, iyon ang gagawin natin ngayon, Doc Joan. Tutulungan namin ang aming mga manonood na magkaroon ng ideya kung sila ay malusog sa pag-iisip at emosyonal, malusog sa pisikal, ano ang hitsura nito? Gaano sila ka-produktibo? Magsimula tayo sa kalusugan ng isip, Doc Joan. Kapag sinabi natin na ang isang babae ay malusog sa pag-iisip, ano ang ibig sabihin nito?
Doc Joan Rifareal: Para sa tanong na ito Kai, mas maganda kung babalikan natin ang pagpapakahulugan ng World Health Organization ng mental health. Kasi doon, sinabi kung ano ba iyong 4 elemento ng mental health, at sa palagay ko ito ay mahalaga. Masasagot ng kahulugan ang tanong. Kaya kapag sinabi nating mentally healthy o isang babae ay mentally healthy. Una — kaya niya o alam niya kung ano ang kanyang mga kakayahan. Alam niya kung ano ang kanyang mga talento, abilidad, alam niya iyon and aware siya roon. Ano ba ang kaniyang, saan ba siya nag-excel, kanyang mga forte, iyan ang una. Ikalawa — nakakayanan niya ang mga stressors ng buhay. Napakaimportante ‘yung word na stress, ibig sabihin, ang stress ay maaaring mangyari kahit anong oras o saan, kahit sino at anong sitwasyon. Ang pangalawang mahalagang salita doon ay makayanan, ibig sabihin, ang pagkaya ay napakahalaga, kaya alam natin kung paano makayanan at mag-navigate sa mga stress sa buhay. Ikatlo — kayang magtrabaho na produktibo at maayos, ibig sabihin sa mga gawain, bilang babae, nanay, sa pagtatapos ng araw, pwede natin sabihin na ops, produktibo ako ngayon. May nagawa ako, nakapag-ambag, o nakatulong sa aking pamilya o nakatulong sa aking anak sa mga aralin niya. Nakapagluto ako, nakapaglinis, nakapaglaba, nakapagplantsa, mga ganun. At panghuli — nagagawa nating magbigay ng kontribusyon sa ating komunidad, kaya sa anumang paraan na magagawa natin. Kaya, iyong iba, nagiging aktibo sila sa kanilang mga simbahan, mga community pantry, mga ganun. Kaya, sa ganitong paraan ay nakapagbabalik tayo sa ating komuniadad. Iyon ‘yung 4 elemento ng mental health at ito ang sagot sa tanong mo, Kai.
Kai Magsanoc: Salamat, Doc Joan. Kaya, noong nag-iisip kami ng mga paksa para sa International Women’s Day, kahit papaano ay hati, may mga miyembro ng team na naghiwalay sa kalusugan ng isip mula sa emosyonal na kalusugan. Kaya ang susunod na tanong ay, kapag sinabi natin na ang isang babae ay emosyonal na malusog, ano ang ibig sabihin nito?
Doc Joan Rifareal: O, kadalasan kasi Kai, kapag sinabing mental health, aano na rin siya, kasama na rin iyong mental, psychological, emotional, kaya talagang hindi natin puwedeng paghiwalayin kasi palagiang may ugnayan sa mga elemento ng kalusugan. Pero specific na lang sa emotional health at well-being, emosyon, ang nararamdaman. Ang una ay kapag ang isang tao ay may kakayahang kilalanin kung ano ang kanyang mga emosyon sa isang tiyak na oras. Halimbawa, alam natin ang hay talaga ako, nalulungkot ako. Nadidismaya ako. Nakaramdam ako ng galit. Nagsasabi lamang ito na malusog tayo emosyonal kasi nalalaman natin ang mga ito. Ano ang pwede nating gawin? Kung napagtanto natin na tayo pala, emosyonal, nararamdaman pala natin ang mga ito. Ano ang pwede nating gawin para matugunan natin ito, pagbutihin ito, gawin ang isang bagay tungkol dito, para hindi ito usad o maging persistent. At muli, nakakayanan din ang iba’t ibang emosyon. Kaya, iyong nahahawakan natin siya kahit galit tayo o iba pang emosyon. Nagagawa pa rin naman gumana ng maayos sa kabila ng mga emosyong pinagdadaanan namin.
Kai Magsanoc: Okay. Sa tingi ko naunawaan ko na rin Doc bakit nila ito pinaghiwalay kasi baka iniisiip nila na mental health — IQ tapos iyong emotional health — EQ, ‘no. Baka iyon ‘yung rationale nila.
Doc Joan Rifareal: Yes, pwede. Tama. Pwede iyon, Kai. ‘pag siguro mental health — utak; lohikal na bahagi ng utak. At ang emotional health iyong sa nararamdaman, at emosyon. Pero kapag sinabi kasi natin na mental health, kasama na rin iyan. Sakop na nito pati psychological coping skills, mga ganun, health at well-being. Kaya, palagi nating isipin kung positibo ang iniisip natin, at may epekto ito sa ating emosyon. May ano talaga sila, ugnayan. Kapag positibo tayo, nagiging positibo rin ang aksyon natin. May ugnayan palagi ng utak, emosyon at aksyon. Kaya maganda na alam natin ang mga ito.
Kai Magsanoc: Okay. Alam ko nasagot mo na itong tanong pero sa ibang episode. Pero, para sa mga nanonood nito ngayon, ito lang ang naabutan nila, ‘no. Ano nga ba ulit, paano naaapektuhan ang pisikal na kalusugan kapag hindi okay ang mental at emosyonal na kalusugan?
Doc Joan Rifareal: Oo, Muli, may ugnayan sa pagitan ng pisikal, mental, sosyal, ispiritwal, kasama na rin ito sa kalusugan at well-being. Kaya, kapag nararamdaman natin ang lahat ng ito, naaapektuhan tayo sa lahat ng aspeto. Halimbawa, kung tayo po ay sobrang stressed, tayo ay nakararamdam na pagod, burned out, sobrang taas ng stress levels, maaari itong makita sa pisikal na sintomas. Halimbawa, dahil sa pagtaas ng cortisol o ang stress hormones, puwedeng magkaroon ng high blood, naaapektuhan ang pagtulog, tumataas ang panganib na pagka-stroke, diabetes, labis na timbang, at nagkakaroon ng iba pang implikasyon o epekto sa hormones ng katawan. Kaya nagkakaroon talaga ng manipestasyon sa pisikal kapag dumadaan tayo sa isyung mental at mga highly-charged emotional states.
Kai Magsanoc: Okay, dahil nabanggit na rin natin iyong physical health, ‘di ba Doc Joan. Kapag sinabing physical, iyong mga annual check-up, lagi namang chine-check niyan ay physical health eh, pero iyong mental health doc, mayroon bang regular check-ups na kailangang gawin? At, saan kami pupunta?
Doc Joan Rifareal: Oo, mas maganda. Kasi kami, para ibahagi lang Kai, ang ilan ay pumupunta sa opisina o klinika, tinatawagan ako, kahit wala naman talagang specific na mental health concern pero para lang sa check-in. ‘Doc, ito pa ba okay o normal?’ ‘Tama pa ba ang mga desisyon ko? Ito ay regular check-ins. Magsimula muna tayo sa pinakamalapit, kung wala pa tayong access sa mental health professionals, pamilya. Regular at buka na komunikasyon sa pamilya ang isa sa paraan para mapanatili ang malusog na mental at emosyonal na kalusugan.
Mas maganda lagi may nakakausap tayo, taong pinagkakatiwalan natin. Kung hindi sa pamilya, maaaring mga mentor sa paaralan, opisina. Iyong iba naman sa school, mayroong mga guidance counselors, o mga school psychologists. Sa totoo lang, marami. Iyong iba naman na walang access sa mga nabanggit, sa simbahan,pakikipag-usap sa mga pinuno. Pero, kung talagang tingin natin na ito ay talagang seryoso, kailangan natin kumausap ng mga propesyonal.
Kai Magsanoc: Okay. Maraming salamat, Doc.
Matuto pa tungkol sa kalusugan ng babae dito.
Ang Hello Health Group ay hindi nagbibigay ng medikal na payo, diagnosis o panggamot.
